Tết Đoan Ngọ đang đến gần. Đây là một ngày lễ quan trọng diễn ra vào ngày 5/5 âm lịch hàng năm ở một số nước Đông Á, trong đó có Việt Nam. Không chỉ là ngày lễ truyền thống đơn thuần, dịp Tết này còn ẩn chứa nhiều câu chuyện và ý nghĩa đặc biệt, hãy cùng tìm hiểu ngay sau đây nhé.
Tết Đoan Ngọ là ngày gì?
Tết Đoan Ngọ diễn ra vào mùng 5/5 âm lịch, nó còn được gọi với cái tên là Tết Đoan Dương. Đoan ngọ là bắt đầu giữa trưa (Đoan: mở đầu, Ngọ: giữa trưa) còn dương là mặt trời, là khí dương, Đoan dương có nghĩa là bắt đầu lúc khí dương đang thịnh.
Ở Việt Nam, dịp tết này còn được gọi dưới cái tên dân dã là “Tết giết sâu bọ”. Không chỉ riêng ở Việt Nam hay Trung Quốc mà ở Triều Tiên, Hàn Quốc cũng có Tết Đoan Ngọ. Vì vậy, dịp này thực chất là một phong tục lễ tết Á Đông gắn liền với quan niệm về sự tuần hoàn của thời tiết trong năm.
Tết Đoan Ngọ năm nay (ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch) sẽ rơi vào thứ Năm, ngày 22/6/2023.
Nguồn gốc Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam
Theo tài liệu từ Ban Tôn Giáo Chính Phủ cho biết, ngày xưa, vào một mùa vụ thành công và bội thu, nông dân ăn mừng vì trúng mùa nhưng sâu bọ năm ấy lại kéo đến phá nát mọi thứ.
Nhân dân lo lắng chẳng biết làm thế nào để giải trừ được nạn sâu bọ này, bỗng nhiên có một ông lão từ xa đến xưng là Đôi Truân. Ông chỉ cho dân chúng mỗi nhà lập một bàn cúng gồm bánh gio, trái cây, sau đó ra trước nhà mình vận động thể dục. Mọi người làm theo thì chỉ một lúc sau, sâu bọ đều bị đuổi đi hết. Và thế là cứ vào ngày này, nông dân lại lập bàn cúng để giải trừ sâu bọ, từ đó ngày 5/5 âm lịch là ngày “Tết diệt sâu bọ” và còn gọi là “Tết Đoan Ngọ” vì giờ cúng thường vào giữa giờ Ngọ.
Ý nghĩa Tết Đoan Ngọ
Bên cạnh ý nghĩa tiêu diệt sâu bọ phá hoại mùa màng thì người Việt còn cho rằng đây là dịp để giải trừ bệnh tật trong thời điểm giao mùa.
Người xưa quan niệm bộ phận tiêu hóa của con người thường có các loại ký sinh gây hại không phải lúc nào cũng diệt được. Duy có ngày mùng 5/5, các loại ký sinh này thường ngoi lên và đây là lúc để tranh thủ ăn những thức ăn có vị chua, chát để loại bỏ chúng.
Nghi lễ cúng Tết Đoan Ngọ tại Việt Nam
Lễ Gia Tiên
Mâm cúng lễ Gia Tiên gồm:
- Một mâm cơm chay
- Các loại bánh chay, xôi chay
- Ba chén rượu ba màu trắng, đỏ, vàng, trong rượu có pha một chút hùng hoàng
- 9 bông hoa đồng tiền đỏ cài lên mâm hoa quả
- Ba chén nước trà ba hương vị khác nhau, cùng vàng thuyền, vàng thỏi, vàng lá
- Mâm hoa quả ngũ sắc có đủ năm vị cay, chua, đắng, mặn, ngọt
- Có thể mua một chút tiền âm phủ
Lễ cầu xin Ngọc Hoàng Đại Đế và Thần Tiên
Chuẩn bị đàn lễ được cúng ngoài trời, đặt quay mặt về hướng Nam.
Mâm cúng lễ cầu xin Ngọc Hoàng Đại Đế và Thần Tiên gồm:
- Bàn lễ trải một tấm vải đỏ rộng
- Mâm hoa quả ngũ sắc có đủ năm vị cay, chua, đắng, mặn, ngọt
- Các loại bánh chay, một mâm xôi
- 5 chén rượu năm màu trắng, đỏ, vàng, xanh, đen, trong rượu có pha một chút hùng hoàng
- 9 bông hoa đồng tiền đỏ cài lên mâm hoa quả
- Một chiếc lọng đỏ có viền vàng
- 5 chén nước trà năm hương vị khác nhau, cùng vàng thuyền, vàng thỏi, vàng lá
Tết Đoan Ngọ ăn gì?
Trái cây
Vào ngày Tết Đoan Ngọ, trái cây không thể nào thiếu trên mâm cúng tổ tiên và bữa tiệc cùng gia đình. Tháng 5 Âm lịch là mùa của những trái vải, mận Hà Nội. Hương vị của trái cây ngọt bùi và chua thanh càng làm cho ngày Tết trở nên đậm đà.
Còn ở miền Nam, trái cây được ưa chuộng sẽ bao gồm xoài, chôm chôm, dưa hấu, vải,… vì đây là các loại trái cây đặc sản của vùng này. Khi bày cúng và ăn các loại quả này, người dân nơi đây gửi gắm mong ước mùa màng sẽ tươi tốt, mầm bệnh bị tiêu diệt, cây trái sinh sôi nảy nở.
Bánh gio (Bánh tro)
Bánh gio có nhiều tên gọi khác nhau như bánh ú, bánh tro và bánh âm. Tuỳ theo vùng miền sẽ có nhiều biến thể và được gói dưới nhiều hình dạng khác nhau. Bánh được làm bằng gạo đã ngâm trong nước tro được đốt bằng củi các loại cây khô hay rơm và gói trong lá chuối.
Bánh có vị ngọt vừa, mềm dẻo, màu trong đặc trưng, dễ ăn, dễ tiêu, mát ruột. Nếu là bánh tro không nhân thường được ăn với mạch nha hoặc đường mật mía.
Thịt vịt
Vào một vài ngày trước và cả trong dịp mùng 5/5 hàng năm, hầu như các khu chợ ở miền Bắc và miền Trung luôn rộn rã việc mua bán vịt sống vì các gia đình thường làm nhiều món từ vịt.
Người miền Trung quan niệm rằng từ ngày 5/5 trở đi vịt đã bắt đầu vào mùa, trở nên béo và nhiều thịt hơn. Vì vậy vào ngày này hầu hết gia đình miền Trung sẽ chọn mua và chế biến các món ngon từ vịt như vịt luộc, vịt quay, vịt tiềm,…
Cơm rượu nếp
Cơm rượu hay cái rượu cũng là đặc sản rất được ưa chuộng để cúng và ăn ở cả 3 miền Bắc Trung Nam vào ngày 5/5. Người dân tin rằng ăn cơm rượu và uống rượu vào ngày này giúp diệt sâu bọ rất tốt.
Cơm rượu nếp là hỗn hợp được lên men từ nếp đã đồ thành xôi. Công đoạn bắt đầu từ nấu một chõ xôi nguyên hạt rồi rắc một lớp men lên, ủ trong ba ngày. Đặt thúng xôi này trên một chiếc chậu, hứng lấy nước rượu trộn với cái. Sau khi hoàn thành cơm rượu nếp sẽ có vị ngọt thanh, cay đầu lưỡi, chua nhẹ nên dù già hay trẻ đều rất yêu thích món này.
Chè hạt sen, chè đậu đen, chè trôi nước và chè kê
2 món chè không thể thiếu trong ngày này là chè hạt sen và chè đậu đen có tác dụng giải nhiệt rất tốt. Thời tiết tháng 5 mưa nắng thất thường dễ gây ra các loại bệnh vặt, nên việc ăn chè trong ngày này được nhiều người lựa chọn để phòng bệnh và cầu mong mang lại sức khoẻ.
Món chè kế tiếp không còn quá xa lạ với văn hoá 3 miền khi góp mặt trong hầu hết các dịp quan trọng như Tết Nguyên Đán, cúng 23 tháng Chạp đưa ông Táo về Trời, Tết Hàn Thực, đó là chè trôi nước. Và Tết mùng 5/5 Âm lịch cũng không ngoại lệ. Những viên chè tròn đầy, đẹp mắt, vị thơm ngọt ngào lại mang nhiều ý nghĩa nên được nhiều đời con cháu dùng để dâng cúng lên đất trời, tổ tiên cầu mong vạn sự may mắn.
Cuối cùng là một món chè đến từ xứ Huế mỗi dịp mùng 5 tháng 5. Chè kê là chè được nấu từ hạt kê đã loại bỏ lớp vỏ, ngâm rồi đun sôi đến khi nở mềm. Sau đó người ta thêm nước đường cùng chút gừng vào nồi hạt kê đang sôi là đã hoàn thành. Chè có kết cấu sền sệt, màu vàng ươm, thơm phức và ngọt ngào.
Lời kết
Như vậy, có thể nói Tết Đoan Ngọ là Tết giữa năm. Trước là để tưởng nhớ tổ tiên cầu mong mùa màng bội thu không bị sâu bọ phá hoại, sau là ước mong chữa bệnh, cầu sức khoẻ. Ngày Tết này đã gắn bó với tín ngưỡng của cộng đồng, trở thành một lễ Tết truyền thống của cả dân tộc.
Nhân viên tư vấn – Thành Hưng Group
Chuyên gia phân tích và tư vấn lộ trình vận chuyển của Thành Hưng với 10 năm kinh nghiệm trong ngành logistics và hỗ trợ điều phối kho hàng
Sở thích: tìm hiểu kiến thức chuyên sâu về phong thủy, trang trí không gian nhà cửa